Kolon şemaları şu bölümlerden oluşur;
- Kuvvetli akım kolon şeması
- Tek hat şeması
- Merdiven otomatiği kolon şeması
- Telefon kolon şeması
- Televizyon kolon şeması
- Zayıf akım kolon şeması
1) KUVVETLİ AKIM KOLON ŞEMASI
Elektrik projesi için önemli olan kuvvetli akım kolon şamasını anlatacağız.
Kolon şemalarının hazırlanması ve çizimi aşamasında tesise enerji girişinden
başlayarak, sigorta cinsi ve akım değerleri, uzunluğu, kablo cinsi ve kesiti, sayaç, ana şalter, ana ve dağıtım panoları, panolar üzerinde bulunan ölçü aletleri ve ölçme alanları,
sigortalar ve cinsleri, linye şalterleri cinsi ve akım değerleri kolon şeması üzerine
yazılmalıdır. Panodan alıcılara çekilen kabloların kesiti ve cinsi ile birlikte tesisin
topraklaması da gösterilir. Projelendirilen tesise kompanzasyon yapılacaksa,
kompanzasyonun da kolon şeması üzerinde gösterilmesi gereklidir. Kolon şemalarının
çiziminde sigorta akım değerleri ile şalterlerin akım değerleri, enerji girişinden makinelere
doğru büyük akım değerinden küçüğe doğru sıralanmalıdır. Seçicilik olarak adlandırılan bu konu, korumada çok önemlidir. Bu sebeple kontrol ve onay makamları
incelemelerini en yoğun olarak “Kolon Şemaları” üzerinde yaparlar.
Kolon şemalarında bina giriş yapı bağlantı iletkeninden en son linye hattına kadar
aşağıdaki unsurlar sırası ile projelendirilir:
⇒ Bina yapı bağlantı iletken kesit ve metrajı
⇒ Ana dağıtım tablo giriş kesici tip ve akımı
⇒ Bina giriş yangın korumalı şalteri
⇒ Sayaç tipi, akımı, faz sayısı, mühürlü bölme gösterimi
⇒ Ana tablo
⇒ Zayıf akım trafosu, zil tesisatı, varsa diyafon ve görüntülü haberleşme tesisatı
⇒ Kolon sigortaları
⇒ Kaçak Akım rölesi
⇒ Tali tablo çıkış iletken ve metrajı
⇒ Linye sigortaları amperajları
⇒ Linye güçleri
⇒ Topraklama iletken ve bağlantıları
: Daha fazla ve değişik bilgiler için TEKNİK BİLGİLER sayfamızı ziyaret ediniz...
Kesici: Normal çalışma durumunda devreyi açmaya, kapamaya, kesmeye, devrenin
akımını bir bölümden başka bir bölüme aktarmaya yarayan kısa devre, aşırı akım gibi
anarmal şartlarda ise enerji akışını kesmeye yarayan elektro-mekanik cihazlardır.
Bina içi tesisatlarda kullanılan kesiciler termik manyetik şalterler, anahtarlı otomatik
sigortalar, kaçak akım koruma röleleri, yangın koruma eşikli kaçak akım koruma röleleridir.
Kolon şemalarında kullanılacak kesicilerin akım ve karakteristiklerini proje
tasarımcısı seçer, bunu da yaparken teknik şartnamelere, selektiviteye (seçicilik) riayet
ederek yapmalıdır. Seçilen kesici, şalt malzemeleri, iletkenleri uygunluğu yapılacak hesaplar
ile kontrol edilir.
Selektivite(seçicilik): Koruma ve kesici elemanlar arasındaki koordinasyon ve
uyumluluktur. Yani tesisatın bir noktasında kısa devre, aşırı yüklenme var ise hemen
üzerindeki kesici açmalıdır. Bir fırının rezistansında kısa devre olduğunda bina giriş termik
manyetik şalteri atıyorsa selektivite sağlanamamış demektir.
Selektivite ile ilgili diğer kurallar şu şekildedir:
⇒Kesicinin nominal akımı şebekeden yüke doğru gidildikçe azalır.
⇒Kesicinin kısa devre kesme kapasitesi değeri şebekeden yüke doğru gidildikçe
azalır.
⇒Kesici açma zaman ayarı şebekeden yüke doğru gidildikçe azalır.
⇒Kesici kaçak akım koruma değeri yüke doğru gidildikçe azalır.
Kolon şemasını çizerken çizgi kalınlığı 0.40’dan aşağıya olmamasına dikkat ediniz. Kolon şemaları çiziminde daha önce hazırlanan sembol tablosundan faydalanılır.
Burada semboller çizime taşınarak ve kopyalanarak şema oluşturulur.
⇒ Bina yapı bağlantı iletkeni çizilir kesit ve metrajı yazılır.
⇒ Giriş kesicisi yerleştirilir(sigorta veya termik manyetik şalter).
⇒ Bina giriş yangın korumalı şalteri yerleştirilir.
⇒ Besleme bir fazlı ise bir fazlı sayaç, üç fazlı seçilecekse üç fazlı sayaç
yerleştirilir.
⇒ Ana tablo çizlir, kopyalanır veya scale ile büyüterek yerleştirilir.
⇒ Zayıf akım trafosu, zil tesisatı, varsa diyafon ve görüntülü haberleşme tesisatı
çizilir.
⇒ Kolon sigorta veya sigortaları yerleştirilir.
⇒ Kolon 30 mA’lik kaçak akım rölesi konulur
⇒ Tali tablo çıkış iletkeni çizilerek iletken tipi ve metrajı yazılır.
⇒ Linye sigortaları, tipi ve amper değerleri yazılır(B tipi konulacak).
⇒ Linye isimleri ve güçleri yazılır. Özel linyelerin güçleri çamaşır makinesi 2500
W, bulaşık makinesi 2500W
⇒ Fırın 2000 W olarak diğer prizlerin her birinin gücü 300W olarak hesaplanır.
⇒ Topraklama iletken ve bağlantıları çizilir.
⇒ Mühürlenecek kısımlar gösterilir.
Eğer bina birden fazla bağımsız bölüm (daire veya dükkan) oluşuyorsa her abone
olacak bağımsız bölüm için ayrı kolon sigortaları, kaçak akım röleleri, sayaç ve tablolar
projelendirilir.
1. AŞAMA
2. AŞAMA
3. AŞAMA
4. AŞAMA
TMŞ(termik manyetik şalter) : Fazla akımı hem ısı hem de manyetik olarak tespit eder. Üzerinden geçen manyetik alan vardır. Kablo 10A akım çekerse 3 birim manyetik alan 20A çekerse 6 birim manyetik alan oluşur. Halka şeklinde oluşur.
KAK(Kaçak Akım koruma rölesi): Bu röle sistem kaçak akım olduğu zaman açma kapama yapar. Ana panoda 300 mA (yangın için) tali panolarda 30 mA kadar akım kaçarsa insan sağlığını ve sistemdeki cihazları korumak için kapama görevi yapar.
: 40 A ‘e kadar AOS(anahtarlı otomatik sigorta) kullanırız daha fazla güce sahipsek TMŞ (termik manyetik şalter) kullanırız. Çünkü AOS ‘ların kesme kapasitesi en fazla 10 kA’e kadar yapılır. TMŞ’in kesme kapasitesi minimum 25 kA’dir.
: 4 mm ^2’ler 25 A ‘e kadar müsaade eder.
: Daire için eş zamanlı gücü 8 Kw’a kadar 0.6 gerisini 0.4 ile çarparak buluruz. Ancak apartmanın eş zamanlı gücünü yani talep gücünü iç tesisat yönetmenliğine göre apartman daire sayısına göre talep faktörüne bakıyoruz. Yönetmenlik, daire sayısına göre eş zamanlı katsayı belirlemiştir.Apartmanın Daire sayısına bakıp buna karşılık gelen kat sayı ile dairelerin kendi talep güçleri toplamını bu katsayı ile çarparak apartmanın talep gücü buluruz.
Bina eş zamanlılık katsayıları
: Köy , kasaba ve imar planı bulunmayan alanlarda yapılan tek evlerde ve yazlıklarda bu esaslara uyulmayabilir.
:Bütün konutlarda eş zamanlı yük 3 Kw ‘dan az olmaması gerekir.
ASANSÖR KABLO ŞEÇİMİ
- Asansör kablo seçimi güce göre yapmayınız. Eğer frekans konvertörlü yol alıyorsa güce göre yapabilirsiniz.
- Eğer klasik yolla yapıyorsanız deveraj akımını dikkate alınız. Çünkü asansör sürekli çalışan bir makinedir. Kabloların soğumaya zamanı yoktur.
ÖRNEK: 7.5 Kw motor bunun akımı 15 A , 4*4 kablo kurtarır. Yönetmenlik 4*6 altını yapmayın diyor.
Bunun deverajı yaklaşık 4 katıdır yani 60 A , 4*16 kablo kullanmalıyız.
NOT: Röntgen , kaynak makinesinde de anlık akımı (deveraj akımına) dikkat etmeliyiz.
:Diğer şemaların çizimi kolay olduğu için anlatmaya gerek görmedim sadece resimlerini fikir olması açısından koydum.
MOTOR DEVRELERİ
- Motorlarımızda yumuşak yol verici ile yol alanlar varsa onların koruma devrelerinde ayrıca TMŞ(termik manyetik şalter) kullanmayınız.
- Frekans konvertörlü yol alıyorsa ayrıca TMŞ(termik manyetik şalter kullanmayınız.
1) TEK HAT KOLON ŞEMASI
2) KAPI VE MERDİVEN OTOMATİĞİ KOLON ŞEMASI
3) TELEFON KOLON ŞEMASI
4)TELEVİZYON KOLON ŞEMASI
5) ZAYIF AKIM KOLON ŞEMASI
Bu kolon şemalarında data, yangın algılama, anons, seslendirme gibi zayıf akım kolon şeması yukarıdaki formatlarda basitce hazırlanabilir.
